انسان در آثار منثور صوفیه با تاکید بر مرصاد العباد نجم الدین رازی

در نگرش عارفان مکتب عاشقانه، محبّت(عشق) صفت ذات حق است، که با آن ابتدا به خود و سپس به روح محمدی تجلّی نمود و به واسطه ی او عالم و آدم را آفریده است. در باور بزرگان این مکتب،ذات اقدس الهی انسان را به صورت خود آفرید و به او عشق ورزید.یکی از شعب این مکتب،سلسله ی کبرویه است.آنان طریق اهل محبّت رانزدیکترین راه وصول به حق می دانند.نجم الدین رازی، که از معاریف این سلسله می باشد، معتقد است که دل انسان بر اثر غلبه ی محبّت(عشقِ) به حق،بایداز طاغوت تهی شود تا محبوب ازلی با کمند جذبه،آن محبّ خود را به سوی خویشتن عروج دهد.رازی،با چنین بینشی خلایق را خلفای حق دانسته،آنان را به دو گروه تقسیم می نماید که گروه اوّل انبیا واولیا؛یعنی صاحبان نفس مطمئنه،خلفای حق،حاملان بار امانت معرفت هستند؛و گروه دوم نیز امت می باشند،که خود سه دسته اند:اول،عوام اولیا وخواص مومنان می باشند که صاحبان نفس ملهمه اند؛دوم، عوام مومنان و تمام مسلمانان هستند،که صاحبان نفس لوّامه اند؛و سوم،کافران ومنافقان؛یعنی صاحبان نفس امّاره هستند.در نگاه مشایخ کبرویه،وصل به کمال(حق) به تزکیه ی نفس وتربیت دل منوط است،که آن مختص انبیا وگروه اول ودوم امت اسلامی است؛زیرا در شریعت محمدی نور جذبه ی حق تعبیه است و بهترین راه وصل به حق،هم باطن شریعت؛یعنی طریقت است.طبقات جامعه ظاهر دین را پذیرفته،به راه عقل رفته اند؛ولی اهل دل باطن دین را برگزیده اند؛زیرا بامعرفت شهودی به وصل حق،مسرورند. اسوه ی اهل طریقت هم پیامبراسلام(ص)است،که دل او خزانه ی گوهر محبت حق بوده است.او حلقه ی پیوند خدا وخلق وانسان اکمل می باشد.نگارنده در رساله ی حاضر،با تأکید بر معرفت شهودی،برای دستیابی به محبّت حق،دل را حلقه ی ارتباطی انسان با حق- تعالی- تشریح می نماید.